Stanisław Szczepanowski

---

Życiorys

Stanisław Antoni Szczepanowski był synem Jana Władysława oraz Wandy z Poplińskich. Jego ojciec, urodzony w 1813 roku w Nagłowicach, powiecie Jędrzejów, przeszedł edukację w gimnazjum krakowskim oraz na Uniwersytecie Jagiellońskim, gdzie uzyskał tytuł doktora w dziedzinie prawa. Z tego związku wywodziły się także trzy siostry Szczepanowskiego: Teofila Smoluchowska, która była matką fizyka Mariana Smoluchowskiego, Benigna Wolska oraz Maria Jarecka. Pradziadek Stanisława uczestniczył w Konfederacji Barskiej, lecz w wyniku nieznanych zdarzeń stracił swój majątek.

W latach 1854–1857 Szczepanowski pobierał nauki w gimnazjum w Chełmnie, a następnie, od 1857 do 1862 roku, uczęszczał do szkoły realnej we Wiedniu. Po zakończeniu edukacji współpracował z ojcem, zajmując się budową kolei w Oraviczy w Banacie, co miało miejsce w latach 1862–1864. Decyzje dotyczące przyszłości inżyniera podjęły się w roku 1864, kiedy to rozpoczął studia na wydziale ogólnotechnicznym Politechniki Wiedeńskiej aż do 1867 roku. W kolejnych latach, do 1869, kontynuował edukację w École Centrale des Arts et Manufactures w Paryżu, a następnie w Londynie, gdzie uzyskał dyplom inżynierski w zakresie technologii chemicznej oraz ekonomii.

Początkowo w Londynie pracował w laboratorium analitycznym, jednak od 1870 aż do 1879 pełnił funkcję urzędnika w Ministerstwie dla Spraw Indii, analizując przemysł w tym regionie, zyskując doświadczenie w przędzalnictwie bawełny w Manchesterze oraz lnu i konopi we Włoszech. W ciągu tego okresu Szczepanowski szlifował umiejętności w zakresie poznawania francuskiego przemysłu włókienniczego oraz rolno-spożywczego. Gromadził także wiedzę o mechanizmach gospodarczych w Anglii, Szkocji i Walii, badając systemy podatkowe w kilku krajach europejskich oraz pozaeuropejskich, np. w Persji. W 1877 roku przyjął obywatelstwo angielskie, które zachował aż do 1889 roku. Choć zaproponowano mu współczesne podróżowanie do Indii z brytyjskim następcą tronu, przyszłym Edwardem VII, w 1879 roku zdecydował się na powrót do Galicji.

W Galicji zaangażował się w intensywną budowę przemysłu naftowego. W 1879 roku założył swoją kopalnię ropy naftowej w Słobodzie Rungurskiej, gdzie wydobywał znaczne ilości ropy. To miejsce zaledwie w krótkim czasie stało się największą kopalnią w Galicji. Już w 1880 roku powstała pierwsza fabryka maszyn górniczych, a w 1881 również Pierwsze Towarzystwo Eksploatacji Nafty i Wosku Ziemnego. Stanisław zbudował najnowocześniejszą rafinerię w Peczeniżynie w 1883 roku oraz w 1886 roku linię kolejową łączącą Peczeniżyn z Kołomyją, a także rurociąg naftowy ze Słobody Rungurskiej do Peczeniżyna. Niestety, w 1887 roku został usunięty ze wszystkich swoich interesów przez wspólników.

Pomimo trudności, Szczepanowski nie zrezygnował z rozwoju przemysłu naftowego i w latach 1887–1889 prowadził niewielkie kopalnie na Równem i Wietrznie. W 1889 roku założył nową kopalnię w Kosmaczu, a w latach 1889–1894 kontrolował niewielką kopalnię w Siarach. W Rypnem, w powiecie Dolina, współdzielił dwie kopalnie, a między 1894 a 1896 rokiem był właścicielem kopalni w Synowódzku Wyżnym. W 1896 roku doszło do zalożenia kopalni w Grąziowej. W 1888 roku rozbudował drobną kopalnię w Schodnicy, która wkrótce zaczęła przynosić większe zyski niż inne miejsca w Galicji, jednakże przez problemy finansowe stracił ją w 1894 roku, nie zdoławszy skorzystać z rekordowego odwiertu. Schodnica stała się ważnym ośrodkiem przemysłu naftowego przez długi czas. Po tych niezdrowych kłopotach, Szczepanowski zniknął z płaszczyzny przemysłu naftowego, sprzedając resztę swoich kopalni.

Był trzeźwym entuzjastą, który walczył o uprzemysłowienie Galicji. W 1889 roku przyczynił się do założenia Galicyjskiego Towarzystwa Akcyjnego dla Przemysłu Naftowego oraz był współzałożycielem Towarzystwa Szkoły Ludowej. Nazywany romantykiem pozytywizmu, zyskał uznanie w oczach takich postaci jak Bolesław Prus, Henryk Sienkiewicz oraz Ignacy Sewer-Maciejowski, który uczynił go bohaterem swoich powieści: „Nafta” oraz „Ponad siły”. Stanisław Brzozowski dedykował mu swoją „Filozofię romantyzmu polskiego”. Posiadał także znaczący wpływ na młodzież, promując ideę odrodzenia narodowego, co znalazło odzwierciedlenie w ruchu skautowym oraz Legionach Polskich.

Stanisław Szczepanowski zmarł w Nauheim, gdzie początkowo został pochowany. Dzięki staraniom towarzystw naftowych jego prochy zostały przeniesione na Cmentarz Łyczakowski we Lwowie. Był autorem ważnej pracy „Nędza Galicji w cyfrach i program energicznego rozwoju gospodarstwa krajowego” z 1888 roku, która była studiowana m.in. przez młodego Stefana Żeromskiego. W 1881 roku ożenił się z Heleną z Wolskich, z którą doczekał się dwóch synów: Witolda i Stanisława Wiktora oraz czterech córek: Flory, Zofii Heleny Antoniny, Eleonory oraz Wandy.

Publikacje

Oto wybrane dzieła Stanisława Szczepanowskiego, które mają znaczący wkład w polską myśl i literaturę. Poniżej znajduje się lista jego publikacji:

• Idea polska wobec prądów kosmopolitycznych (1901),
• Nędza Galicji w cyfrach i program energicznego rozwoju gospodarstwa krajowego (1888) (dostępna w wersji cyfrowej w Podlaskiej Bibliotece Cyfrowej),
• Myśli o odrodzeniu narodowem,
• Nafta i praca – złoto i błoto (1886),
• Nowoczesne granice naturalne Polski,
• O polskich tradycyach w wychowaniu (1912),
• Widoki i drogi rozwoju gospodarczego ziem Polski.

---

Oceń: Stanisław Szczepanowski

---