Kościół Najświętszej Maryi Panny Wniebowziętej w Kościanie

---

Historia

W 1289 roku, wzmianka dotycząca plebana kościańskiego Jakuba, kanonika poznańskiego i kanclerza biskupiego, stawia hipotezę o istnieniu kościoła parafialnego już w XIII wieku. Zbudowany on został w związku z lokacją miasta, w strategicznej lokalizacji pomiędzy rynkiem a zamkiem. Prawdziwą budowlę murowaną rozpoczęto w latach 1333-1356, gdzie według pierwotnych założeń wzniesiono jednonawowe czteroprzęsłowe prezbiterium, które było połączone z zakrystią, oraz trzynawowy korpus. Tego rodzaju architektura mogła być inspirowana kościołem farnym w Kaliszu.

Od połowy XIV wieku, administracją oraz pracą duszpasterską zajmowali się joannici z Poznania. W 1396 roku papież Bonifacy IX wydał bullę, która umożliwiła ufundowanie czterech ołtarzy. Dalsza rozbudowa kościoła miała miejsce w XV i XVI wieku, kiedy to do korpusu dobudowywano kaplice oraz znacznie rozbudowano prezbiterium, które przekształcono w trzynawowe. Fresze i nowe pokrycie dachu (dwuspadowego, krytego dachówką) zostały nałożone na wszystkie nowo wybudowane części.

Niestety, w 1503 roku kościół padł ofiarą pożaru, który zniszczył część konstrukcji. W 1547 roku spaliła się wieża, która została odbudowana dopiero w 1594 roku. Jednakże, w 1711 wieża ponownie doznała uszkodzeń i ostatecznie zawaliła się, do dzisiejszych czasów pozostając w stanie do wysokości murów korpusu. Dodatkowo, do XIX wieku przy kościele istniał cmentarz.

Opis

Konstrukcja kościoła w Kościanie wykonana jest w stylu gotyckim, a jego budynek ma formę halową. Zrealizowany z cegły, zachwyca neogotyckim portalem, umiejscowionym przy głównym wejściu, natomiast boczne wejścia zdobią charakterystyczne ostrołukowe portale gotyckie. W jego wnętrzu zastosowano różnorodne formy sklepienia, takie jak: kolebkowe, sieciowe, gwiaździste oraz krzyżowo-żebrowe.

Ołtarz główny

Ołtarz główny, datowany na 1620 rok, został konsekrowany przez biskupa Macieja Łubieńskiego. Jest to późnorenesansowy, trzykondygnacyjny obiekt, który pięknie ozdobiony jest kolumnami oplecionymi winną latoroślą oraz bogatymi detalami snycerskimi. Dolna część ołtarza zawiera elementy późnogotyckiego tryptyku z 1525 roku, pierwotnie odgrywającego rolę głównego ołtarza. W centralnej części widnieje rzeźba Matki Boskiej z Dzieciątkiem. Po bokach sceny ukazane są Zwiastowanie oraz Pokłon Pasterzy, jak również Nawiedzenie i Pokłon Trzech Króli. Na skrajach znajdują się figury św. Jana Ewangelisty oraz św. Jana Chrzciciela. W górnej części przedstawiona jest NMP Wniebowzięta, a w kwaterach widzimy sceny Świętej Rodziny, Jezusa między uczonymi, Ucieczkę do Egiptu oraz Ofiarowanie w świątyni. Ponad postaciami świętych znajdują się obrazy przedstawiające Chrzest Jezusa oraz Męczeństwo św. Jana. Na zwieńczeniu umieszczono scenę Koronacji NMP. W 1982 roku odkryto także trzy kwatery dawnego ołtarza głównego, ukazujące sceny pasyjne.

Tryptyk

Największym skarbem kościańskiej fary jest tryptyk późnogotycki, który pochodzi z 1507 roku i został wykonany w warsztacie Mistrza z Gościszowic. Na tym pięknym dziele sztuki przedstawione są sceny Zesłania Ducha Świętego, Biczowania, Cierniem Koronowania, Upadku pod Krzyżem oraz Ukrzyżowania. Tryptyk przeszedł gruntowną konserwację w latach 2006-2007.

Pozostałe kaplice i ołtarze

Wnętrze kościoła kryje w sobie wiele niezwykle cennych ołtarzy, pochodzących z różnych okresów. Wśród nich wyróżniają się:

• późnorenesansowy ołtarz Matki Boskiej Nieustającej Pomocy z XVII wieku,
• kilka ołtarzy rokokowych oraz barokowych z rzeźbami świętych,
• ołtarz św. Anny z 1626 roku, znajdujący się w kaplicy Trójcy Świętej, posiadający starodawną figurę świętej z okresu około 1520 roku,
• ołtarz Św. Józefa z 1721 roku,
• ołtarz Św. Kazimierza z XVII wieku,
• ołtarz Matki Bożej Szkaplerznej z 1649 roku,
• ołtarz Św. Barbary z 1636 roku,
• ołtarz Św. Walentego z 1698 roku, z figurą z początku XVI wieku,
• ołtarz Św. Benona z XIX wieku,
• ołtarz Serca Pana Jezusa z XX wieku.

W kościele można również znaleźć nagrobki oraz tablice pośmiertne, w tym:

• najstarsza znana tablica pośmiertna z 1444 roku, wystawiona dla ś.p. Urszuli, córki miejscowego lekarza, który posiadał tytuł doktora filozofii,
• renesansowy nagrobek Macieja Opalińskiego i jego żony Jadwigi z inskrypcją łacińską,
• nagrobek starosty kościańskiego Jana Orzelskiego oraz jego żony Anny z 1595 roku,
• tablica z 1647 roku, upamiętniająca stratę dwóch córeczek: Zofii (zmarłej w 1640 roku) i Anny (zmarłej w 1646 roku),
• tablica z 1868 roku ku czci dr. Bogusława Palickiego, żołnierza, lekarza i opiekuna ubogich, z datą urodzenia 10 VIII 1813 – zm. 25 I 1868. Cześć jego pamięci! Pokój jego duszy!

Wśród innych zabytków znajdują się:

• grupa Ukrzyżowania w łuku tęczowym, datowana na 1734 roku,
• efektowna ambona z początku XVIII wieku,
• ręcznie kute kraty z XVIII wieku, usytuowane przy głównej bramie oraz przy kaplicy Matki Bożej Nieustającej Pomocy.

---

Oceń: Kościół Najświętszej Maryi Panny Wniebowziętej w Kościanie

---