Parafia Najświętszej Maryi Panny Wniebowziętej w Kościanie

---

Historia

Powstanie parafii jest niewątpliwie związane z lokacją Kościana, która miała miejsce w połowie XIII wieku. Istnieje przypuszczenie, że kult religijny mógł być sprawowany na tym terenie już w XII wieku, w czasach, gdy istniała tam osada targowa.

Od połowy XIV wieku parafia znajdowała się pod opieką rycerskiego zakonu joannitów, którego główną siedzibą był kościół św. Jana Jerozolimskiego usytuowany w poznańskiej Komandorii. W początkowym okresie proboszczami kościańskiej parafii byli komandorzy zakonu, a później księża kapłani, których mianowanie odbywało się za zgodą wspomnianych komandorów.

Zarząd zakonu trwał do okresu reformacji, kiedy zaczęto zarzucać joannitom ustępowanie pod wpływom protestanckim. Wówczas administrację parafii przejęli księża diecezjalni, wyznaczani bezpośrednio przez biskupa poznańskiego.

Warto zaznaczyć, że do początków XIX wieku proboszczowie w Kościanie nie rezydowali. Duszpasterstwo sprawowali altarzyści oraz mansjonarze, którzy zamieszkiwali przy farze; ich liczba ulegała zmianom. Dodatkowo, posługę w okolicznych parafiach również pełnili ci kapłani.

Na potrzeby duszpasterskie wiernych czuwali także zakonnicy związani z klasztorami ufundowanymi w mieście. Wśród nich wymienić można dominikanów, których działalność sięga XIV/XV wieku oraz bernardynów, działających od 1455 roku. Warto wspomnieć, że powstały także kościoły szpitalne na przedmieściach, w których schronienia znajdowali podróżni, ubodzy i chorzy.

Rok 1655 przyniósł nieszczęście – wskutek najazdu szwedzkiego, zarówno świątynie, jak i inne zabudowania w mieście zostały zdewastowane oraz ograbione. Po zakończeniu działań wojennych, z wielkim trudem przywracano kult w kościołach, starając się odrestaurować ich dawną świetność.

Miejsca kultu

Obecne

W Kościanie znajduje się kilka wyjątkowych miejsc kultu, które odgrywają istotną rolę w życiu religijnym społeczności. Najważniejszym z nich jest kościół parafialny pw. NMP Wniebowziętej, który pełni funkcję głównego kościoła w parafii oraz w samym mieście.

Innym znaczącym miejscem jest kaplica pw. św. Zofii, będąca dawną kaplicą zakonną sióstr szarytek, zbudowana w 1878 roku. Dziś służy jako kaplica wieczystej adoracji Najświętszego Sakramentu, oferując ciszę i przestrzeń do modlitwy.

Kolejna kaplica, kaplica pw. Matki Bożej Anielskiej, zlokalizowana na terenie Wielkopolskiego Centrum Neuropsychiatrycznego, ma swoje korzenie w dawnym kościele zakonnym franciszkanów bernardynów, a jej historia jest ściśle związana z duchowością tego miejsca.

W okolicy znajduje się także kaplica pw. Bożego Ciała w Kokorzynie, która pełni rolę kaplicy filialnej oraz kaplica pw. Miłosierdzia Bożego w szpitalu powiatowym w Kościanie, gdzie wierni mogą modlić się w intencji chorych i ich rodzin.

Nieistniejące

Warto również wspomnieć o historycznych miejscach kultu, które obecnie nie istnieją. Kościół zakonny dominikanów w Kościanie, pomimo że już nie istnieje, pozostaje w pamięci jako ważne centrum życia religijnego.

Inne nieczynne miejsca to kościół pw. Świętego Krzyża oraz kościół pw. Bożego Ciała, które niegdyś gromadziły wiernych i były ważnym elementem lokalnej kultury i tradycji.

Cmentarze

W Kościanie znajdują się dwa istotne miejsca spoczynku dla mieszkańców, które odzwierciedlają bogatą historię regionu.

• Zabytkowy cmentarz katolicki, znany również jako stary cmentarz, usytuowany przy ul. Bączkowskiego, został założony w połowie XIX wieku.
• Nowy cmentarz katolicki przy ul. Koszewskiego, początkowo stworzony jako ewangelicki w tym samym okresie, po II wojnie światowej przeszedł pod zarząd parafii katolickiej.

Proboszczowie

Na przestrzeni wieków parafia Najświętszej Maryi Panny Wniebowziętej w Kościanie miała wielu plebanów, którzy przyczynili się do jej rozwoju i duchowego wzbogacenia. Oto krótka lista najważniejszych z nich:

• Jakub (1289) – pierwszy wzmiankowany pleban kościański, kanonik poznański, kanclerz biskupi,
• Jan (1356) – komandor joannitów, pleban kościański,
• Jan (ok. 1395) – komandor joannitów, pleban kościański,
• Piotr (1404-1421) – komandor joannitów, pleban kościański,
• Wincenty (1425) – komandor joannitów, pleban kościański,
• Jan (1432) – komandor joannitów, pleban kościański,
• Michał (1483) – kanonik,
• Walenty (1492-1498),
• Achacy z Wrocławia (1508-1510?) – joannita,
• Wojciech z Czarnkowa (po 1505?) – joannita,
• Maciej z Kórnika (1545),
• Piotr Berka (Berek) z Maniewa (1547),
• Ambroży Włoszek z Poznania (1558-1561),
• Bartłomiej (do 1566),
• ks. Jan Powodowski h. Łodzia (po 1566-1585) – prepozyt poznański, kanonik gnieźnieński i łęczycki, pierwszy proboszcz diecezjalny,
• ks. Wincenty de Seve (1586-1602) – późniejszy archidiakon gnieźnieński,
• ks. Achacy Grochowski h. Junosza (1603-1619) – późniejszy biskup przemyski i łucki,
• ks. Jan Rogalski (1619-1625) – joannita,
• ks. Krzysztof Maksymilian Chrzanowski (1626-1633) – kanonik,
• ks. Jan Różycki h. Doliwa (1640-1659) – jezuita, następnie sekretarz królewski, kanonik gnieźnieński i poznański, w latach 1667-1669 biskup chełmiński,
• ks. Marcin Poddębski (1659-1669) – kanonik poznański i wrocławski, odbudował farę po potopie szwedzkim, pochowany w podziemiach kościoła,
• ks. Teodor Korzeniowski (Korzeniewski) h. Nałęcz (1672/1682-1704) – kanonik gnieźnieński, w latach 1681-1704 archidiakon pszczewski,
• ks. Karol Rydzyński h. Wierzbna (1704-?) – kanonik gnieźnieński, w latach 1703-1709 archidiakon poznański, później opat przemęcki,
• ks. Paweł (de) Rachetti (1711-1719),
• ks. Szymon Wosiński (1719-1759) – kanonik poznański, protonotariusz apostolski, postawił w kościele ambonę i chór, odnowił organy,
• ks. Ludwik de Mathy (1760-1801) – kanonik poznański, gnieźnieński i kruszwicki, protonotariusz apostolski, w latach 1780-1802 biskup pomocniczy poznański,
• ks. Maciej Pryszka (1808-1813) – w latach 1772 – 1782 wikariusz, następnie komendarz (administrator),
• ks. Piotr Mantey (Manty) (1813-1823) – wcześniej proboszcz w Długiej Goślinie, spowiednik benedyktynek w Poznaniu, troszczył się o odpowiedni poziom muzyki kościelnej,
• ks. Antoni Pawłowicz (1824-1849) – dominikanin, przeor klasztoru w Żninie, następnie wikariusz w Kościanie, komendarz kościoła Świętego Krzyża, dziekan kościański,
• ks. Szymon Lewandowski (1850-1867) – w latach 1830-1850 proboszcz i dziekan w Kostrzynie, podejmował prace remontowe we farze, pochowany w podziemiach kościoła, o czym zaświadcza umieszczone na filarze epitafium, za czasów jego posługi sprowadzono do parafii siostry szarytki,
• ks. Armin (de) Welnitz (1868-1875) – wcześniej kapelan więzienny w Rawiczu, ustanowiony na polecenie władz pruskich,
• ks. Juliusz Brenk (1875-1889) – narzucony przez rząd pruski w okresie Kulturkampfu, nieakceptowany przez społeczność Kościana, która korzystała z posług polskich duchownych,
• ks. Piotr Bączkowski (1889-1894) – wcześniej mansjonarz w Kościanie, w opozycji do ks. Brenka stawał po stronie parafian, objął urząd proboszcza po ustąpieniu poprzednika, podejmował prace remontowe i konserwatorskie we farze, patriota, społecznik, jego imieniem nazwano jedną z ulic w Kościanie,
• ks. Józef Surzyński (1894-1919) – wcześniej wikariusz przy poznańskiej katedrze, muzyk wykładowca, historyk, kompozytor, założyciel Poznańskiego Chóru Katedralnego, działacz społeczny, patriota, stawał w obronie nauczania lekcji religii w języku polskim w czasach zaborów, jego imię nosi m.in. chór parafialny oraz ulica w Kościanie,
• ks. Stanisław Bednarkiewicz (1919-1941) – wcześniej wikariusz m.in. w Kościanie, pedagog, wydawca, społecznik, założyciel gimnazjum dla dziewcząt oraz kierownik Wyższej Szkoły dla Chłopców w Kościanie – poprzedniczki obecnego liceum, odznaczony Złotym Krzyżem Zasługi, aresztowany i osadzony w niemieckim obozie koncentracyjnym w Dachau, gdzie zmarł. Również jego imieniem nazwano jedną z ulic w mieście,
• ks. Bronisław Jasiewicz (1945-1946) – powojenny administrator parafii, późniejszy proboszcz w m.in. w Mieszkowie i Komornikach,
• ks. Tomasz Sworowski (1946-1976) – wcześniej proboszcz w Ostrzeszowie, dokonał renowacji kościoła po zniszczeniach wojennych, wybudował probostwo i dom katolicki,
• ks. Edward Pospieszny (1977-1989) – wcześniej proboszcz w Rogoźnie, Wyszynach i Miejskiej Górce, zmarł w 2000 roku, pochowany w Komornikach k. Poznania,
• ks. Czesław Bartoszewski (1989-2016),
• ks. Paweł Skrzypczak (od 2016).

Historia parafii Najświętszej Maryi Panny Wniebowziętej jest nierozerwalnie związana z posługą tych kapłanów, których wpływ na życie duchowe wspólnoty był ogromny.

---

Oceń: Parafia Najświętszej Maryi Panny Wniebowziętej w Kościanie

---